მიზეზ-შედეგობრიობის ჯაჭვი არის მოდელი თუ როგორ არის დაკავშირებული აზრები, ემოციები და ქცევები ერთმანეთთან და როგორ გავლენას ახდენენ ერთმანეთზე ფსიქოლოგიურ პროცესებში. ეს ნიშნავს, რომ გარკვეულმა აზრებმა ან გრძნობებმა (მიზეზებმა), რომელიც ფორმულირდება მიღებული გამოცდილებებითა და რწმენა-წარმოდგენებით, შეიძლება გამოიწვიოს გარკვეული ემოციური რეაქციები ან ქცევები (შედეგები).
თუ ადამიანი ფიქრობს, რომ ვერ უმკლავდება მოცემულობას (მიზეზს), ამან შეიძლება გამოიწვიოს შფოთვის განცდა ან ამ სიტუაციის თავიდან აცილება - გაქცევა უსიამოვნებისგან (შედეგი).
მაგალითად მოვიყვანოთ სიტუაცია, როდესაც ადამიანი ნერვიულობს მოსალოდნელი, მნიშვნელოვანი შეხვედრის გამო. შეხვედრის პოტენციურ შედეგებზე ფიქრმა (მიზეზი) შეიძლება აღძრას შფოთვა და სტრესი (შედეგი). ამ რეაქციას კი შეუძლია, გამოიწვიოს, მაგალითად, კუჭის ტკივილი ან/და შეხვედრისთვის მომზადებისგან თავის არიდება (კიდევ ერთი შედეგი), რითაც მოხდება უსიამოვნების აცილება (ფსიქიკის დამცავი მექანიზმი), თუმცა კიდევ უფრო გაამწვავებს სტრესს და შფოთვას, ყოველივე კი ქმნის ჩაკეტილ წრედს.
ერთსა და იმავე პრობლემას ყველა სხვადასხვანაირად უმკლავდება. ძირითადად, არსებობს პრობლემის გადაჭრის 2 გზა:
სიმპტომური მიდგომა: ეს მეთოდი ყურადღებას ამახვილებს სიმპტომების შემცირებაზე, გაყუჩებაზე (დავირუსებული კომპიუტერის ჩართვისას ვირუსების პროგრამების დროებით დახურვა).
ამ მიდგომის მაგალითებია - მედიკამენტების გამოყენება ტკივილის, შფოთვის ან სხვა სიმპტომის შესამსუბუქებლად. ალკოჰოლისა და ნარკოტიკული ნივთიერებების გამოყენება, რომლებიც დროებით "აყუჩებენ" ტკივილს (თიშავენ ფსიქიკის ანთებულ " CHECK-ს") მაგრამ არ ეძებენ მის ძირეულ გამომწვევ მიზეზს.
ეს მიდგომა შეიძლება ეფექტური იყოს მოკლევადიანი პერსპექტივით ან კრიტიკულ, უკიდურეს სიტუაციებში, თუმცა, ასევე, იყოს სახიფათო დამოკიდებულებისა და გვერდითი მოვლენების განვითარების გამო.
ფუნდამენტური მიდგომა: ეს მეთოდი მიზნად ისახავს პრობლემის ძირეული მიზეზის გაცნობიერებასა და აღმოფხვრას. სამედიცინო და ფსიქოლოგიურ პრაქტიკაში ეს მიდგომა შეიძლება მოიცავდეს ისეთ თერაპიულ ჩარევებს, როგორიცაა - ფსიქოთერაპია, კოგნიტიური ქცევითი თერაპია ან მკურნალობის სხვა ფორმები, რომლებიც ხელს უწყობენ. ქცევისა და აზროვნების შაბლონების გადაფასებას (კომპიუტერის სისტემის განახლება/გადაპროგრამება).
ეს მიდგომა უზრუნველყოფს გრძელვადიან და მდგრად ცვლილებებს, პრობლემის ძირეული გადაჭრით.
აღნიშნულ მიდგომებს შორის მთავარი განსხვავებაა - მათი გრძელვადიანი ეფექტურობა და გავლენა ადამიანის ცხოვრების ხარისხზე. ფუნდამენტური მიდგომა მოითხოვს მეტ შრომასა და ინტროსპექციას, მაგრამ გვპირდება უფრო ხანგრძლივ, ფუნდამენტურ და ჯანსაღ შედეგებს, ხოლო სიმპტომური მიდგომა შეიძლება იყოს უფრო მარტივი და სწრაფი გამოსავალი, პრობლემის დაბრუნებისა და ბრძოლისუნარიანობის დაკარგვის საშიშროებით.
"რასაც ეწინააღმდეგები, რჩება"